Ekonominin yeni gündeminde yoğun fazla mesai var
Naki BAKIR
Ekonomiye yönelik üç yıllık yeni bir yol haritası olarak ve 2024-2026 dönemini kapsayan yeni Orta Vadeli Program (OVP), sürdürülebilirlik gibi ana hedefler doğrultusunda uygulanacak çok çeşitli politika ve tedbirleri içermektedir. büyüme, fiyat istikrarı/enflasyonun kontrol altına alınması, iç talebin dengelenmesi ve finansal istikrar. Bir gündemi var. Yeni OVP’de “büyüme, istihdam, fiyat istikrarı, ödemeler dengesi, finansal istikrar, kamu maliyesi, afet yönetimi, yeşil dönüşüm, dijital dönüşüm, iş ve yatırım ortamı” olmak üzere 10 ana başlık altında uygulanacak toplam 297 politika ve tedbir yer aldı. “.
İhracat odaklı büyüme hedefi
Fiyat istikrarı ve finansal istikrarı gözeten, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir ekonomik büyüme vizyonu ile iç ve dış talep istikrarını gözeten, katma maliyeti yüksek ihracata odaklı bir büyüme politikası izlenecektir. Türkiye’nin kişi başına düşen milli gelirinin orta-üst gelir grubundan üst gelir grubuna kadar artırılması hedefleniyor. Bu amaçlar kapsamında; Sanayi envanteri güncellenerek bilgiye dayalı sanayi politikaları oluşturulacak, daha sağlıklı yatırım kararları alınarak kaynakların aktif kullanımı sağlanacak. Teknoloji odaklı yatırımlar desteklenecek. Afet riskleri dikkate alınarak yeni sanayi bölgeleri ve lojistik hatları oluşturulacak, mevcut demiryolu altyapısı daha aktif kullanılacak, sanayi bölgeleri ve limanlarla (RORO dahil) bağlantılar güçlendirilecek. Lojistik merkezleri ve iltisak hatlarının işletme ve yönetim modellerinin geliştirilmesine yönelik mevzuat hazırlıkları tamamlanacaktır.
Kamu alımlarında yerellik
Kamu alımlarında yerliliği engelleyen unsurlar azaltılacak. Devlet yardımları basit ve etkin hale getirilecek. Stratejik eser ve teknolojilere yönelik eser bazlı yatırım yol haritaları hazırlanacak. Stratejik değeri olan alanlarda özel şube, üniversite ve kamu Ar-Ge merkezlerinin ortaya çıktığı teknoloji ve ürün geliştirme süreçleri teşvik edilecek, patentli teknolojilerin sanayiye transferi desteklenecektir. Ar-Ge, tasarım ve inovasyon kapasitesi güçlendirilecek.
KOBİ’ler yer edinecek
KOBİ’lerin tedarik zincirlerine katılabilmeleri için ana sanayi üreticileri ile büyük işletmelerin eşleştirilmesi kolaylaştırılacaktır. Tedarikçi geliştirme süreçleri kapsamında Ür-Ge faaliyetleri desteklenecektir. İşletme ekosistemi ve KOBİ’lerin krediye erişim kuralları kolaylaştırılacak, alternatif finansman kaynaklarının kullanımı geliştirilip yaygınlaştırılacaktır.
Tarıma özel önem
Tarım arazilerinin korunmasına ve aktif kullanımına yönelik zorlayıcı ve teşvik edici düzenlemeler yapılarak tarıma elverişli ve sulanabilir alanlar artırılacaktır. Stratejik tarım çalışmalarında hedef yeterlilik oranları belirlenerek üretim planlaması yapılacaktır. Yaş meyve sebzede arz sürekliliği için jeotermal enerji kaynaklarının bulunduğu uygun alanlarda Sera Organize Tarım Bölgeleri (OTB) kurulmasına yönelik yatırımlar hızlandırılacak ve sera yatırımları desteklenecektir. Büyük kentlerin çeperlerinde kentsel tarım kurulacak ve genç nüfusun istihdamı sağlanacak. İnşaat kolu, afetlerin etkilerini azaltmak ve sosyal konut ihtiyacını karşılamak amacıyla ülke genelinde düşük ve orta gelirli kişilere yönelik konut, işyeri ve arsa projelerinin hayata geçirilmesine yönlendirilecek.
İstihdam artırılacak
Program döneminde istihdamın yıllık ortalama 909 bin kişi artması, işgücüne katılım oranlarında öngörülen artışa rağmen işsizlik oranının kademeli olarak azalarak 2026 yılında yüzde 9,3’e gerilemesi hedefleniyor. Bu kapsamda; Nitelikli orta personel ihtiyacının karşılanması amacıyla pilot illerde sanayi işbirliğiyle mesleki eğitim programları uygulanacaktır. Mesleki ve teknik lise mezunlarının erken aşamada istihdama katılmaları sağlanacaktır. Stratejik alanlarda nitelikli insan gücünün yetiştirilmesine yönelik kamu-üniversite-özel şube işbirliği programları hayata geçirilecektir.
Fiyat istikrarı için “sıkı para” politikası
Sıkı para politikası ve niceliksel sıkılaştırmayı da içeren seçici kredi uygulamaları temelinde yurt içi talep dengelenirken, enflasyonu etkileyen tüm faktörler ele alınarak 2024 yılında üretim, rekabet ve verimlilik artışlarıyla enflasyondaki düşüş sürecinin başlatılması hedefleniyor. Hedef, yıllık TÜFE artış hızının 2026 yılı sonuna kadar yüzde 8,5 ile tek haneli rakamlara düşürülmesi.
Ekonomiyi istikrarsızlaştıran ve enflasyonu besleyen tüketim artışlarının önlenmesine yönelik tedbirler alınacaktır. Yönetilen fiyatlar, endeksleme davranışının geçmiş enflasyona indirgenmesine yardımcı olacak biçimde belirlenecektir. Ana değer depolama aracının TL cinsinden varlıklar olması desteklenecek ve hanehalkı, şirket ve bankacılık kesiminin varlık ve yükümlülüklerinde TL kalemlerin ağırlığının artırılması sağlanacaktır.
Cari açıkla mücadele
OVP döneminde mevcut süreçlerin istikrarının kademeli ve kalıcı olarak iyileştirilmesi ve açığın finansman kalitesinin iyileştirilmesi hedeflenmektedir. Avrupa Birliği (AB) kurumları ve üye ülkeler tarafından Gümrük Birliği’nin güncellenmesine yönelik çalışmalar yürütülecek. Dijital ve yeşil dönüşüm kapsamında ithalata bağımlılığın azaltılmasına yönelik “ulusal kritik hammadde stratejisi” hazırlanacak. Stratejik öneme sahip departmanlara yapılan yatırımlar desteklenecektir.
Mevcut ve yeni kurulacak serbest bölgeler ile OSB’lerde yenilenebilir enerji kullanımının yaygınlaştırılması ve yüksek teknoloji alanlarına doğrudan yabancı yatırımların çekilmesine yönelik düzenlemeler hayata geçirilecektir. İhracatta yurt içi katma değerin ve çıkan ürünün teknolojik düzeyinin artırılması amacıyla İç Süreç Rejimi’nin temel amacı, ürünün kapsamına ve bölümlerine ilişkin bir düzenleme olacaktır. Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi (YTAK) programı gözden geçirilerek verimli sektörlerde daha aktif uygulanarak ihracatın desteklenmesi ve katma değeri yüksek ürün kümelerinin hedeflenmesi sağlanacak.
Türk Eximbank’ın iş modeli ve kurumsal altyapısı, uluslararası en uygun uygulamalar dikkate alınarak geliştirilecektir. Türkiye Varlık Fonu bünyesinde kurulacak teknoloji fonu ile kurumsal şirketler ve stratejik teknoloji yatırımları desteklenecek.
Enerjide dışa bağımlılık azalacak
Enerjide dışa bağımlılığın azaltılması amacıyla petrol ve doğal gaz arama ve üretim faaliyetleri hızlandırılarak sürdürülecektir. Dijital pazarlardaki aksaklıklar ve haksız uygulamalarla mücadele edilecek, bu alandaki düzenlemeler AB düzenlemeleriyle uyumlu hale getirilecek. Doğal gaz depolama tesislerinin kapasiteleri artırılacak. Sakarya Gazını girdi olarak kullanarak üre üretecek tesis kurularak yerli doğalgazın katma değeri artırılacak.
Finans departmanının özellikle yatırım kredileri ile katma değeri yüksek kesimleri destekleyerek ihracata katkı sağlaması ve tasarruflara aracılık etme faaliyetlerini aktif olarak yürütmesi için düzenlemelerde sadeleştirme yoluyla finansal istikrar desteklenecektir. Kaynakların daha aktif kullanılması ve makro-finansal istikrarın güçlendirilmesi amacıyla tüm para politikası araçları kullanılacaktır.
TL cinsinden yatırım araçlarının çekiciliği ve çeşitliliği artırılacaktır. Kredi kartı kullanımı, nakit istikrarını etkilemeyecek ve tüketim talebini dengeleyecek şekilde uluslararası standartlarda düzenlenecektir. Makroihtiyati tedbirlerin basitleştirilmesi ve rezervlerin güçlenmesine paralel olarak TL mevduata geçişin hızlanmasıyla KKM’nin mevduattaki ağırlığı azalacak.
Yurt Dışında Yerleşik Kişiler Mevduat ve Katılım Sistemi (YUVAM) hesabının geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve etkinliğinin artırılması sağlanacaktır. Yastık altındaki altının ekonomiye kazandırılması amacıyla geliştirilen Fiziki Altın Tasarruf Sistemi (FATSİ) uygulaması yaygınlaştırılacak. Bankacılık bölümünün sermaye yeterliliğine ilişkin Basel III Nihai düzenlemelerine uyum sağlanacaktır.
Kamu mali disiplini: “güven çıpası”
Program döneminde şoktan kaynaklanan harcamalar başta olmak üzere gerekli ihtiyaçların hızlı bir şekilde karşılanması sağlanırken, ekonomiye olan inanç ve istikrarı artıran bir çıpa olarak mali disiplinin korunması ve güçlendirilmesi yönünde tüm adımların atılacağı belirtildi.
Para, maliye ve gelir politikaları ortasında koordinasyonun güçlendirilmesi, makroekonomik istikrarın sağlanması ve güçlendirilen kamu maliyesinin kalkınmada stratejik bir araç olarak kullanılması amaçlanıyor. Kamu sektörünün genel istikrarının 2024 yılında GSYİH’ya oranla yüzde 5,9 oranında açık vermesi, Program dönemi sonunda bu açığın yüzde 2,6’ya düşürülmesi hedefleniyor.
2024 yılında GSYH’nin yüzde 35,2’si olması beklenen AB tanımlı genel yönetim borç stokunun, Program devri sonunda yüzde 33,2’ye düşürülmesi hedefleniyor. Program döneminde kamu harcamalarında tasarruf sağlamaya yönelik yapısal değişiklikler hayata geçirilecek, sarsıntı ve afet riski harcamaları hariç kamu açığı azaltılacak ve bütçe disiplini sağlanacak. Verimsiz harcama alanları ortadan kaldırılacak ve yeni harcama alanlarına son verilecek. Hazine nakit rezervinin güçlendirilmesi ve daha aktif kullanılması amacıyla Tek Hazine Kuruluşları Hesabının kapsamı daha da genişletilecektir.
Program aktarımı sonunda bu oranın yüzde 33,2’ye düşürülmesi hedefleniyor. Program döneminde kamu harcamalarında tasarruf sağlamaya yönelik yapısal değişiklikler hayata geçirilecek, sarsıntı ve afet riski harcamaları hariç kamu açığı azaltılacak ve bütçe disiplini sağlanacak. Verimsiz harcama alanları ortadan kaldırılacak ve yeni harcama alanlarına son verilecek. Hazine nakit rezervinin güçlendirilmesi ve daha aktif kullanılması amacıyla Tek Hazine Kuruluşları Hesabının kapsamı daha da genişletilecektir.
sosyal Güvenlik sistemi
İnsanların istihdamda kalmasını teşvik eden, sosyal güvenlik sisteminde eşitliği ve aktüeryal dengeyi ön planda tutan düzenlemelerin hayata geçirilmesiyle sistemin finansal sürdürülebilirliği güçlendirilecektir. KÖİ projeleri, makroekonomik politikalar, kamu yükümlülükleri ve bütçe istikrarı dikkate alınarak, maliyet etkinliği ve istikrarlı bir risk paylaşımı dikkate alınarak planlanacak ve yürütülecektir.
Afet Yönetimi
Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremlerin yaralarının acilen sarılmasıyla, bölgedeki ekonomik ve sosyal hayatın canlandırılmasına yönelik güzelleştirme faaliyetleri de OVP kapsamına alındı. Uygun vatandaşların daimi konut ve iş yeri sahibi olabilmesini sağlamak amacıyla yerinde dönüşüm uygulamaları gerçekleştirilecektir. Sosyo-ekonomik yaşamı normale döndürecek projelere öncelik verilecek. Afet konutu üretiminde hak sahipliği süreçleri iyileştirilecek, uygun maliyetli afet konutu üretimi sağlanacak ve geri ödeme sistemleri gözden geçirilecektir.
yeşil dönüşüm
İklim değişikliğinin çevresel ve yıkıcı etkileri sürdürülebilirlik odaklı politikalara olan ihtiyacı ortaya çıkarmıştır. İklim değişikliğine ilişkin uygulamaların bütünsel olarak ele alındığı temel mevzuatın hazırlanması tamamlanacaktır. Ulusal Emisyon Ticaret Sisteminin (ETS) hukuki altyapısı tamamlanacak ve AB Prob Karbon Tüzüğüne (SKDM) uyumlu bir yapıda geliştirilecektir.
Teknoloji kullanımı yaygınlaşacak
Yapay zeka, otonom sistemler, bulut bilişim ve büyük veri analitiği gibi dijital teknolojilerin yanı sıra yeşil teknolojilerin kullanımı yaygınlaştırılacak. Turcorn adayı olan ve küresel ölçekte rekabet potansiyeli yüksek teknoloji girişimlerine destek verilecek. Stratejik alanlarda TOGG, TURKOVAC gibi ulusal girişimler kurulacak, özel sektör, üniversiteler ve kamudan tüm paydaşlar güç birliği yapacak. İlaç ve tıbbi cihaz bölümünde üretim, Ar-Ge ve ihracat altyapısı desteklenecektir.
Düşük gelirlilerin konuta erişimi artacak
Kira ve konut fiyatlarındaki gelişmeler dikkate alınarak salgın döneminde daralan konut arzı artırılacak, depremin konut stokunda yarattığı kayıpları telafi etmek için yeni sosyal konut projeleri geliştirilecek ve konutlara erişim sağlanacak. Düşük gelirli vatandaşların konutları artırılacak. Kamunun uygun koşullarla kullandıracağı konut kredileri, ilk kez konut edinimini destekleyecek, yeni başlayan projeler için ise düşük ve orta gelirli vatandaşlara yönelik standartlara uygun ve uygun fiyatlarla oluşturulacak.
Kamuya araç alımında yurt içi öncelik
Kamu araç ihtiyacı öncelikli olarak kesintili tahsis veya ihtiyaç fazlası araçların kullanımdan kaldırılması yoluyla karşılanacak, yeni araç alımlarında yerli üretim ve çevre dostu araçlara öncelik verilecek. Sürdürülebilir gelir kaynaklarının artırılması amacıyla vergi tabanının genişletilmesine yönelik çabalar devam edecektir. Vergi politikalarında yatırımı, istihdamı, üretimi, ihracatı ve rekabet ortamını destekleyen gelir politikalarına öncelik verilmesine devam edilecektir.
İş ve yatırım ortamı iyileştirilecek
İş ve yatırım ortamında; Bürokratik ve hukuki öngörülebilirliği güçlendirerek ekonomiyi daha rekabetçi hale getirmek, istihdamı, ihracatı ve üretimi artırmak amaçlanıyor. Şirket kuruluş ve tasfiye süreçlerinin kolaylaştırılmasına, bürokrasinin azaltılmasına, süreçlerin hızlandırılıp süreç maliyetlerinin düşürülmesine, hukuki ve mali süreçlerin iyileştirilmesine yönelik politika ve tedbirler uygulanacaktır.
Dijital dönüşüm hızlanacak
Dijital teknolojilerin aktif kullanımıyla üretici-tüketici etkileşiminin geliştirilmesi, sanayi ve hizmetlerde dijital dönüşümün sağlanması ve desteklenmesi OVP’nin ortasında yer alıyor. Dijital dönüşüm için elektronik haberleşme altyapılarının güçlendirilmesi, yeni nesil ağ altyapılarının yaygınlaştırılması, Ar-Ge ve insan kaynağının geliştirilmesi, dijital dönüşüme yönelik teknolojilerde yetkinliğin artırılması önceliklendirilecektir.
